|
تاریخ انتشار:23.11.2014
رمان "سگ سالی" روایتی تخیلی از
زندگی مخفیانه یک مجاهد خلق
بیژن برهمندی
انتشار چاپ سوم رمان "سگ سالی" از سوی نشر چشمه، که توسط بلقیس
سلیمانی نگاشته شده، نشان می دهد که این کتاب در ایران توجه بسیاری
را بر انگیخته است.
اگر از جاذبه های داستانی و ادبی این رمان بگذریم، بنظر می رسد که
این کتاب به دلیل سوژه عجیب و کنجکاوی برانگیز خود مورد استقبال
نسبی خوانندگان قرار گرفته است. در واقع سوژه این رمان، نه تنها یک
داستان واقعی است، بلکه روایت تراژدی دردناک سرنوشت یک عضو سازمان
مجاهدین خلق است که در بگیر و ببندهای هولناک سال شصت، از ترس
دستگیر شدن در فضای نا امن تهران، به روستای خود بر میگردد و به
مدت بیست و چهار سال در طویله ای خود را پنهان یا در واقع زندانی
می کند.
واقعیت این است که نویسنده کتاب خانم بلقیس سلیمانی که این کتاب،
ششمین رمان اوست، وقتی از ماجرای تکان دهنده این جوان مجاهد خبردار
می شود، سوژه آنرا مضمون رمان خود می کند. اما تمام ماجراهای این
بیست و چهار سال اسارت را بطور کاملاً تخیلی می آفریند.
از همین روست که نویسنده در یکی از مصاحبه هایش تعریف می کند که به
سادگی این امکان را داشته که با جوان مجاهد تماس بگیرد و با خاطرات
و دیدگاههای او آشنا شود. اما این کار را نکرده "زیرا می خواستم از
نیروی خلاقه خود استفاده کنم."
او می گوید نمی خواستم تحت تاثیر حوادثی که در آن جا اتفاق افتاده
قرار بگیرم، چون تبدیل به یک "مستند نگار" می شدم. اما حالا با
قاطعیت می گویم "سگ سالی یک رمان است. یک اثر تخیلی."
اما آیا این رمان تخیلی می تواند واقعیت این تراژدی انسانی و
جایگاه و اهمیت این وقایع تاریخی را که بخشی از حوادث سیاسی دوران
معاصر ایران است بخوبی منعکس کرده باشد؟ آیا آیندگان با خواندن این
رمان با عمق این تراژدی و ابعاد ناشناخته آن آشنا می شوند؟
آیا براستی رمان سگ سالی – که نویسنده جائی نوشته است که معنایش
همان سالهای سگی است – منعکس کننده زندگی اجتماعی این برهه از
زمانی است (١٣۶٠ تا ١٣۸۴) که رمان نویس در نظر داشته است؟ آیا
شرایط تاریخی آن دوران در این رمان مورد توجه قرار گرفته است؟
آنچه مسلم است خوانندگان این رمان هنگام مطالعه آن باید شرایط
تاریخی دورانی را که نویسنده آنرا نوشته و به چاپ سپرده است بیاد
بیاورند.
زهرا زواریان در نقد این کتاب در خبرگزاری پارس یاد آوری می کند که
"مدت ها در انتظار اخذ مجوز بوده است."
بلقیس سلیمانی خود در پاسخ به پرسشی درباره موارد اصلاحی یا حذف
شده کتاب می گوید "راستش را بخواهید ارشاد خیلی به این کتاب
اصلاحیه نزد. بیشتر ناشر کتاب نشر چشمه بود که اصلاحات زیادی به آن
وارد کرد. البته حق هم داشت . آن زمان نشر چشمه بسیار تحت فشار بود
و اجبار داشت دست به عصا راه برود."
بلقیس سلیمانی در یک سخنرانی مدعی شده است که کوشیده ٢۴ سال از
زندگی یک فرد را "قصه سازی" کند. بطوریکه "هم قصه کشش داشته باشد و
هم بتوانیم یک زندگی اجتماعی و تاریخی را نشان دهیم و هم انزوای
شخصی یک فرد را."
آیا با توجه به "شرایط تاریخی" نگارش و انتشار این کتاب می توان
حدس زد که نویسنده از میان سه عنصر کشش قصه و نشان دادن شرایط
اجتماعی و تاریخی اجباراً به کدام عنصر اهمیت بیشتری داده است؟
در میان منقدان این کتاب خانم زهرا زواریان به این نکته اشاره کرده
است که نویسنده داستان گرچه می خواسته شخصیتی مردانه را در داستانش
ترسیم کند اما "آگاهانه یا نا آگاهانه دیدگاههای زنانه به متن
تحمیل کرده است. یعنی شخصیتی ساخته که بیشتر ویژه گی های زنانه را
می توان در او دید."
در گفتگوئی با علی امینی منتقد ادبی و هنری در آلمان از وی درباره
این کتاب می پرسم. درباره ارزش ادبی این رمان چه می شود گفت؟
آیا قهرمان اصلی کتاب را می شود شخصیتی توصیف کرد که بقول معروف
روی پاهای خود ایستاده است؟ یعنی یک جوان مجاهد سالهای شصت با همه
آن دیدگاههای رادیکال و البته یاس و وحشتی که بتواند اسارت ٢۴ ساله
او را توجیه کند؟
آیا از ورای این زندان خودساخته که قهرمان داستان در آن اسیر است،
وضعیت اجتماعی آن دوران و نیز عمق تراژیک واقعه و چرائی وقوع این
ماجرای حزن انگیز، در رمان خانم سلیمانی قابل مشاهده است؟
براستی درباره نویسندگان جوان ایرانی که می خواهند نوشته هایشان
چاپ شود، انتخاب سوژه هائی که آفریننده خود سانسوری است و یا آنها
را مجبور می کند که بخش های پر اهمیتی از فضای رمان را مسکوت
بگذارند، چه باید گفت؟
علی امینی نجفی رمان سگ سالی را داستان خوبی توصیف می کند که
قهرمان داستان ان یک جوان معمولی است با فروتنی ها، سادگی ها، ترس
ها و وحشت های معمولی" چون انتظار نداریم که با یک قهرمان روبرو
شویم."
امینی می گوید اشکال کار این است که از فصل چهارم یا پنجم کتاب،
خواننده حیرت می کند که چرا این جوان اینقدر - بقول معروف – پخمه
است! بطوریکه در طول این سالها هیچ تلاشی برای شناخت موقعیت خودش و
یا بیرون آمدن از این موقعیت انجام نمی دهد. این رفتارها برای
خواننده حیرت انگیز است.
علی امینی نجفی اعتقاد دارد که "گرفتاری" این کتاب آن است که یک
سوژه اجتماعی سیاسی برداشته بدون اینکه به شرایط اجتماعی و سیاسی
بپردازد.
امینی فکر می کند شاید در مورد سیاست بشود او را بخشید، چون موضوع
خیلی "بوداری " انتخاب کرده است. بعقیده او نمی شود انتظار داشت که
کسی در ایران به اوضاع سیاسی آنروزها بپردازد. اما علی امینی اظهار
تاسف می کند که نویسنده به شرایط اجتماعی محیط پیرامون داستان هم
نپرداخته است.
درباره نقش و سایه سانسور بر فضای رمان، علی امینی معتقد است که
این ویژگی در رمان کاملاً واضح است. یکی دو بار نام مجاهدین آمده
اما حتی کلمه ای درباره ایدئولوژی و برنامه هایشان نوشته نشده است.
حتی گفته نمی شود که این جوان بدنبال چه ارمان هائی بوده است.
به نظر علی امینی برای نویسنده این رمان موضوع سازمان مجاهدین و یا
ایدئولوژی و یا برخوردهای تشکیلاتی آنها واقعاً اهمیت نداشته است.
او تنها قهرمان داستان را مد نظر دارد.
با این حال علی امینی عقیده دارد که مطرح کردن این سوژه ها توسط
نویسندگان جوان کار درستی است. چرا که بالاخره یک روزی باید بتوان
درباره گروههای سیاسی این کشور و سرکوب وحشتناکی که آنها قربانی اش
شدند صحبت کرد. از این رو نتیجه میگیرد که رمان سگ سالی از این
دیدگاه در مجموع مثبت است.
rfi
________________________________________________________
توجه کنید . نوشتن یک ایمیل واقعی الزامی است . درغیر این صورت پیام
دریافت نمیشود.
|
