|
تاریخ انتشار :25.03.2024
کتاب‌هایی برای ایام نوروز؛ از رمان‌های
علمی‌تخیلی تا روایت‌های تاریخی
بهروز روحانی
بهار در راه است و سال نو و تعطیلات نوروزی در افق نزدیک. در
کنار دید و بازدید و مسافرت، شاید مجال کتابخوانی هم پیش بیاید و
بتوان سفری هم به دیگر سو داشت. پس باید دست جنباند؛ چه بهتر که
پیش‌تر کتاب‌ها انتخاب و تهیه شود که فرصت محدود و مغتنم فراغت و
مطالعه در زندگی پرمشغله از دسترس نگریزد. نخستین و مهم‌ترین پرسش
همواره این است که چه کتابی بخوانم که با حال و روزگارم بخواند و
انتظارم را برآورده کند.
برای انتخاب کتاب‌های پیشنهادی این
متن، اطلاعات سایت‌های متعدد اخبار کتاب و نشر و ناشران، فهرست
آثار پرفروش و نیز وبسایت‌ها رسمی ناشران و کتاب‌فروشان در دو- سه
سال اخیر بررسی شده است.
همچنین اهل کتاب و کتابخوانی چه در
داخل و چه در خارج ایران نظر و مشورت دادند تا سرانجام ۹ کتاب
کمابیش متنوع برای ایام نوروز برگزیده شدند. البته این‌جا و آن‌جا
کتاب‌های خواندنی دیگری نیز خواهید یافت که به سبب کوتاهی این
یادداشت، متاسفانه به آن راه نیافته‌اند.
پیرانزی و
سندرم خستگی مزمن
پیرانزی، داستان مردی به همین نام است که در
جایی به اسم خانه زندگی میکند؛ مکانی متشکل از هزاران‌هزار تالار
و هزاران‌هزار مجسمه و در محاصره اقیانوس‌ها.
سوزانا کلارک،
نویسنده انگلیسی، پیش از پیرانزی، رمان «جاناتان استرنج» و «آقای
نورل» را نوشته بود که از پرفروش‌ترین‌ها شد و در سال ۲۰۰۵ جایزه
هیوگو، برای داستان‌های علمی‌تخیلی، به آن تعلق گرفت. از قضا در
تور تبلیغاتی همین کتاب بود که کلارک ناگهان دریافت به سندرم خستگی
مزمن دچار شده است.
نویسنده بعد از سال‌ها دست وگریبانی با
سردردهای دیرگذر و کمبود انرژی، چون کمی احساس بهبودی کرد، خواست
رمانی بنویسد و در پی موضوعی بود که به پژوهش‌های گسترده نیاز
نداشته باشد. او از جوانی در سر داشت که رمانی بنویسد که در
فضاهایی شگفت‌انگیز می‌گذرد؛ مثل اینکه حالا وقت پرداختن به آن
فرا رسیده بود. بیش از یک دهه از انتشار نخستین رمانش گذشته بود که
کلارک سرانجام «پیرانزی» را در سال ۲۰۲۰ منتشر کرد. کتاب بعد از
انتشار، نامزد چند جایزه معتبر ادبی شد و جوایزی را برد.
رمان پیرانزی را پریسا موسوی ترجمه و انتشارات میلکان منتشر کرده
است. از دیگر آثار این مترجم «مرگنامه اولا-کارین» و کتاب «ویل»
در انتشارات روزنه و نیز رمان «تازه وارد ردیف آخر» در انتشارات
ثالث است.
اعترافات گرگ تنها و سنت اعتراف‌نویسی
ناصر ایرانی، رمان‌نویس و نمایشنامه‌نویس و مترجم، در سال ۱۳۹۷ در
هشتاد و یک سالگی درگذشت.
آثار او پس از دوران معروف به
اصلاحات به این‌سو، اجازه نشر پیدا نکرد تا اینکه چندماه پس از
درگذشت آقای ایرانی، در سال ۱۳۹۷ جلد اول کتاب «اعترافات گرگ تنها»
با مشقت‌های فراوان منتشر شد.
این کتاب هم خاطره و ناداستان
است و هم داستان. نویسنده گفت‌وگوها را چنان‌که شخصیت‌های داستانی
با هم سخن می‌گویند آورده است و نثر گرم و گیرا و زبان قصه‌گویی
دارد.
ناصر ایرانی در مقدمه کتاب خاطراتش را اعترافات -
چنان که اعترافات سنت‌آگوستین - می‌نامد و می‌گوید کوشیده حقایق و
واقعیت‌ها را بیان کند، گرچه ذهن آدمی به هر حال توجیه‌ساز است و
وقایع را چنان دست‌کاری میکند که دلخواهش شود.
جلد اول
اعترافات به کودکی، نوجوانی و جوانی نویسنده می‌پردازد. روایت از
میانه‌های دهه دوم سال ۱۳۰۰ (چهار سال پیش از ورود متفقین به
ایران) آغاز میشود و تا میانه‌های دهه پنجاه (تا نزدیکی‌های
انقلاب ۱۳۵۷) پیش می‌رود. مولف زندگی‌اش را در دل رویدادهای پرفراز
و نشیب آن سال‌ها - از پیوستن به حزب توده و سرخوردگی‌اش تا
ملی‌شدن صنعت نفت، کودتای ۲۸ مرداد و بعدها رویش جنبش چریکی -
روایت میکند.
در اواخر کتاب، ناصر ایرانی به آثار پیش از
انقلابش از جمله «سه نمایشنامه کسالت‌آور»، «قتل» و «در پایان»
می‌پردازد و از تجربه سخت و سنگینش از سانسور می‌نویسد.
کتاب اعترافات گرگ تنها در نشر چشمه منتشر شد و در ۱۴۰۱ به چاپ
چهارم رسید. جلد دومش - که به بعد از انقلاب می‌پردازد - به رغم
تلاش‌های بسیار خانواده ایرانی ، همچنان مجوز انتشار نگرفته است.
کتاب در کمال خونسردی اگر چه برای نویسنده‌اش شهرت و ثروت
بسیار آورد، فاجعه دردناک قتل و نیز اعدام قاتلان، روان و اعصاب
کاپوتی را چنان فرسود که به خودویرانگری روی آورد و با نوشیدن و
مصرف مواد مخدر ویران شد
در کمال خونسردی و داستان ناداستان
ترومن کاپوتی، نویسنده آمریکایی، روزی از روزها در سال ۱۹۵۹ داشت
روزنامه نیویورک تایمز را می‌خواند که خبری کوتاه درباره قتل
خانواده‌ای در مزرعه‌ای در شهر کانزاس چشمش را گرفت. او در آن لحظه
دریافت که این همان داستانی است که بیست سال منتظر نوشتنش بوده
است. دو جوان از فرودستان جامعه چهار عضو یک خانواده را با شلیک
گلوله به قتل رسانده بودند.
کاپوتی به محل جنایت شتافت و با
هر فردی که چیزی می‌دانست، مصاحبه کرد و جزییات را بیرون کشید و به
حافظه سپرد تا به قولِ خودش داستان ناداستانش را بنویسد. با قاتلان
نیز در زندان گفت‌وگو کرد و او و یکی از آنها به نام «پری اسمیت»،
که هر دو کودکی بسیار ناآرامی داشتند، به یکدیگر علاقه‌مند شدند.
اگر فیلم کاپوتی(۲۰۰۵) و یا بدنام (۲۰۰۶) را از اتفاق دیده
باشید که به ماجرای نگارش در کمال خونسردی و دلبستگی کاپوتی به پری
می‌پردازد، از آن‌چه بعدتر رخ داد با خبرید.
کتاب اگر چه
برای نویسنده‌اش شهرت و ثروت بسیار آورد، فاجعه دردناک قتل و نیز
اعدام قاتلان، روان و اعصاب کاپوتی را چنان فرسود که به
خودویرانگری روی آورد و با نوشیدن و مصرف مواد مخدر ویران شد.
در کمال خونسردی نخستین رمانی لقب گرفت که داستانش واقعی یا
ناداستان است و شاهکاری در درآمیختن شیوه‌های داستان‌نویسی و
گزارش‌نویسی روزنامه‌نگارانه لقب گرفت. از این اثر تا مدت‌ها ترجمه
درخوری به زبان فارسی در دست نبود. لیلا نصیری‌ها، مترجم ادبیات
آمریکایی - از جمله بی‌نهایت بلند و به‌غایت نزدیک (سفران فوئر) و
بی‌نام (جاشوا فریس) - ترجمه‌ای پاکیزه و استوار از کتاب کاپوتی به
دست داده است. در کمال خونسردی در نشر چشمه در ۱۴۰۱ منتشر شده و
امسال به چاپ پنجم رسیده است.
افسانه نجم‌آبادی در کتاب
«جریانهای پنهان خانوادگی» به وقایع پس از مرگ پدرش اشاره دارد و
از تجربه شوک‌آورش می‌نویسد
جریانهای پنهان خانوادگی و
افشای اسرار
کتاب «جریانهای پنهان خانوادگی» پژوهشی در حوزه
زنان است. کتاب از زندگی‌نامه‌نویسی و از رازگشایی از گوشه‌ای از
زندگی شخصی و خانوادگی نویسنده آغاز میشود.
افسانه
نجم‌آبادی پس از مرگ پدرش کشف میکند که او پنهان از آنها ، همسر و
فرزندانی دیگر هم داشته است. نویسنده از تجربه شوک‌آورش می‌نویسد،
از بهتش و این که چگونه ناگهان شخصیت آشنای پدر در ابرهای ابهام
پنهان شد. او به جست‌وجو می‌پردازد تا از آن خانواده دیگر خبر
بگیرد و بشناسدشان، گرچه تا مدت‌ها برایش بسیار دشوار بوده که آنها
را از نزدیک ببیند. او با اعضای خانواده و برخی اقوام گفت‌وگو
میکند تا از ماوقع سر درآورد.
خانم نجم‌آبادی به اثرات این
ازدواج مجدد و پنهانی بر زندگی‌شان و بویژه بر مادرش می‌پردازد و
در ادامه در نگاهی گسترده‌تر سیر دگرگونی نهاد ازدواج، خانواده و
نیز مفهوم عشق را در دوران جدید در ایران بررسی میکند. از چه
هنگام ازدواج برای پاسخ‌گویی به نیاز جنسی و تولید مثل به ازدواج
از سر عشق بدل شد؟ چگونه تک‌همسری در طبقه متوسط پاگرفت و جاگیر شد
و سنت چندهمسری را کنار زد؟ پژوهشگر در این مسیر و از این منظر سر
وقت تحلیل آثار ادبی و نمایشی، معماری و نقاشی، و حتی یادمان‌ها در
زندگی شخصی همچون لباس‌های عروسی و عکس‌های خانوادگی می‌رود و
ردپای دگرگونی‌ها در مفهوم خانواده و ازدواج را در آنها می‌جوید.
کتاب جریانهای پنهان خانوادگی فراتر از وجه پژوهشی‌اش، روایتی
جذاب و خواندنی دارد.
این کتاب در ۲۰۲۲ میلادی در آمریکا به
زبان انگلیسی به چاپ رسید و امسال هم در ایران با ترجمه محمد سروی
زرگر در انتشارات بیدگل منتشر شده است.
افسانه نجم‌آبادی،
استاد تاریخ، مطالعات زنان و جنسیت در دانشگاه هاروارد است. از
دیگر کتاب‌های اوست: «چرا محو شد از یاد تو نامم» و «زنان سیبیلو»
و «مردان بی‌ریش».
کتاب «مالیخولیای چپ» اثر انزو تراورسو
از منظری نو به تجربه شکست در تاریخ تفکر و جنبش چپ می‌پردازد.
«مالیخولیای چپ» و سوگواری بر شکست
کتاب درخشان «مالیخولیای
چپ» اثر انزو تراورسو، تاریخ‌نگار اندیشه، از منظری نو به تجربه
شکست در تاریخ تفکر و جنبش چپ می‌پردازد. تاریخ چپ، از نگاه او، با
وام‌گیری از رزا لوکزامبورگ، اندیشمند و فعال سوسیالیست -
مارکسیست، تاریخ شکست‌هاست. گرچه شکست‌های پیشین در قرن نوزدهم
طنین و جلوه‌ای حماسی و باشکوه داشت، شکست‌های اخیرتر - و به‌طور
خاص بعد از فروریختن دیوار برلین و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی -
با شرم و حسرت و سوگ و حرمان گره خورده‌اند.
نویسنده، تاریخ
مارکسیسم را در پرتوی این مالیخولیا و افسردگی در خواندن می‌گیرد و
استدلال میکند که قدرت نهفته چپ‌ها اکنون در چنین بزنگاهی نهفته،
در فرایند کنار‌آمدن و هضم و تحلیل تاریخی که پر شکست است. او
شررهای آتش چپ را نه تنها در کارهای متفکران، که در کار هنر و مثلا
در آثار فیلمسازان چون پاتریسیو گوزمان، کن لوچ و تئو آنجلوپلوس
می‌یابد. هنرمندانی که یاد آن شکستها و شکست‌خوردگان را گرم و
گرامی داشته‌اند و از راه تجلیل شکست‌خوردگان و بازنمایی شکستها،
آرمان و امیدها را زندگی بخشیده‌اند.
تراورسو می‌کوشد نشان
دهد که از طریق گذشته - که چنان قدرتمند است که نمی‌توان نادیده‌اش
انگاشت - و با اتکا بر انرژی مالیخولیای ناشی از نومیدی و
ناکامروایی، می‌توان آینده‌ای نو و دیگرگون رقم زد. مالیخولیای چپ:
مارکسیسم، تاریخ و خاطره با ترجمه و مقدمه مهرداد رحیمی‌مقدم در
انتشارات «مان کتاب» در ۱۴۰۱ منتشر شده است.
خواندنی‌ها از
نشر زیرزمینی
نشر آثار مولفان ایرانی به صورت زیرزمینی، چه به
صورت کاغذی و چه به صورت دیجیتال، در داخل کشور بسیار رونق دارد.
سانسور کمرشکن، کندی فرایند پذیرش آثار و نشرشان و عرضه نامناسب از
جمله دلایل بالاگرفتن کار این نشرهای غیرمتمرکز است. بسیاری از
نویسندگان کم‌تر شناخته‌شده و یا مقاوم در برابر ممیزی و حذف، و یا
آنان که در دسته‌بندی‌های محفلی گریزانند، کارهایشان را از این راه
منتشر می‌کنند. از این جریان جوان هم چند اثر را معرفی میشود.
در کتاب قهرمان، شاهپور شهبازی فیلم‌های اصغر فرهادی را - دست
کم از جنبه دستاوردهای جهانی - مهم ترین آثار سینمایی پس از انقلاب
می‌داند و آنها را در پرتو دگرگونی‌های اجتماعی و سیاسی ایران
بازخوانی میکند
قهرمان و سینمای جدید اصغر فرهادی
کتاب
قهرمان، نوشته شاهپور شهبازی، کارگردان و فیلمنامه‌نویس و نیز
نظریه‌پرداز سینما، اثری در تحلیل سینمای اصغر فرهادی است. شهبازی
برخی از مهم‌ترین مقاله‌‌ها و کتاب‌ها را در تحلیل فیلم‌های ایرانی
و خارجی و نیز در نظریه فیلمنامه نوشته است. تئوری فیلمنامه در
سینمای داستانی در دو جلد و نیز ترمینولوژی تحلیلی فیلمنامه (همه
منتشرشده در نشر چشمه) از آثار اوست.
نویسنده فیلم‌های اصغر
فرهادی را - دست کم از جنبه دستاوردهای جهانی - مهم ترین آثار
سینمایی پس از انقلاب می‌داند و آنها را در پرتو دگرگونی‌های
اجتماعی و سیاسی ایران بازخوانی میکند. او البته تنها در
جامعه‌شناسی و سیاست نمی‌ماند، بلکه از جنبه زیبایی‌شناسی و
روانشناسی نیز به آثار این فیلم‌ساز می‌پردازد. نویسنده این فرضیه
جالب را پیش می‌کشد که فیلم قهرمان، پیچیده‌ترین و پخته‌ترین فیلم
فرهادی به شمار می‌آید و مخاطب در آن با زوایه دید و عمق نگاهی نو
مواجه است. فیلمی که نویدبخش دوره‌ای جدید در سینمای این کارگردان
است؛ دوره آزادی و رهایی.
در نگاه او تا پیش از قهرمان،
شخصیت‌های فرهادی بویژه در آثارش درباره طبقه متوسط (مثلا چهارشنبه
سوری و درباره الی و جدایی نادر از سیمین)، همه به یک اندازه حق
دارند؛ بنابراین حق به‌مثابه ارزشی در فلسفه اخلاق از بنیاد منتفی
می شود. آنها در قید و بند مناسبات اجتماعی و جبر حوادث اسیرند و
ناتوان از تغییر و نمی‌توانند به یاری اراده و انتخاب رهایی یابند.
آقای شهبازی این را وجه منفی و محافظه‌کار آثار آن دوره
فیلم‌ساز می‌داند که از جنبه روانشناسی اجتماعی و نیز اخلاق، از
دوران اصلاحات تاثیر پذیرفت و نیز بازتابی بود از ناامیدی فرهادی
از تغییر خویش. اما دو سال پس از جنبش سراسری آبان ۹۸ - که تحولی
غیر قابل بازگشت را در همه حوزه‌های سیاسی، تاریخی، اجتماعی و
فرهنگی رقم زد - رحیم، شخصیت اصلی فیلم قهرمان، در جایگاه قهرمان
به میدان آمد. قهرمانی که گرچه به زندان می‌رود، پیروز و سربلند
است، زیرا در درون از قید وبند اخلاق سرسپردگی و محافظه‌کاری آزاد
شده. او گرچه کماکان در جبر مناسبات اجتماعی، نهادها و ساختارها
محکوم و مجبور است، نقش اراده و انتخاب در پیروزی درونی‌اش آشکار
میشود. رحیم در فرایند تغییر شخصیتش به قهرمان، ایدئولوژیِ شکست
را به شکستِ ایدئولوژی بدل میکند. قهرمان، مانیفست آزادی امسال در
نشر سیب، به صورت کاغذی و البته زیرزمینی، منتشر شده است.
دو کتاب «الاق، تو چرا با قافی» از چهل نویسنده گرگانی و کتاب ۳۶۰
درجه، نوشته روزبه گیلاسیان از جمله کتاب‌های هستند که فارغ از ساز
و کار دستورالعمل نشر در ایران، در فضای مجازی منتشر شده‌اند
«الاق با قاف» و «تاملات فلسفی ۳۶۰ درجه»
االاق تو چرا با
قافی؟ به توصیف خود کتاب، ۲۶۵ داستان از بروبکس حومه و گرگان را در
خود دارد و در سال ۱۴۰۲ در قالب پی‌دی‌اف منتشر شده است. در این
مجموعه، داستان‌های بیش از چهل نویسنده گرد آمده است از جمله وندا
پرتوی، بشری ترابی، مهسا توسلی، الهه سروش‌نیا، نیما صفار، مجید
کلاته‌عربی و حبیب موسوی.
سارا سعیدی در دیباچه طوری در
آغاز اثر از همسانی لحن و زبان ادبیات داستانی در ایران و نثر
بی‌مسئله و عادی‌شان انتقاد کرده است؛ نه تنوعی، نه تفاوتی، نه
غرابتی در لحن و نگاه. کاری که بروبکس گرگان می‌کنند کاملا خلاف
چنین رویکردی است. آنها را می‌توان نمونه‌ای به شمار آورد از
جریانهای مستقل و مردم‌بنیاد ادبی-هنری-فکری که به‌طور رادیکال و
غیر رسمی در بیرون ازپایتخت و مناسباتش پاگرفته است. آنان خود را
معطل نشر رسمی نمی‌کنند، فردی و گروهی می‌نویسند و می‌خوانند و نشر
می‌دهند و معرفی می‌کنند. در داستان‌های این کتاب نیز همین انرژی
زنده و هنجارگریزی و پرهیز از رسمی‌نویسی و متعارف‌بینی آشکار است.
از زیست پر مسئله روزمره، از مجازی و حقیقی در عصر دیجیتال و
اینترنت، وسواس‌های ذهنی تا روابط ناتمام و پیچیده و گمشده
می‌نویسند. زبان‌شان پروا ندارد. تکیه‌کلام‌ها و عبارات و شوخی‌ها
و تیکه‌ها را از زبان چت و اس‌ام‌اس و فضای مجازی و کوچه و خیابان
و نیز از گویش‌ها به کار می‌گیرند. و مهم‌تر از همه اینکه با
صداها و زبان‌ها و نگاه‌های متنوع می‌نویسند.
کتاب ۳۶۰
درجه، نوشته روزبه گیلاسیان، پژوهشگر فلسفه و مترجم، نیز امسال در
قالب پی‌دی‌اف منتشر شده است. این اثر پاره‌تاملاتی است درباره
زندگی خانوادگی، جنسیت، ارتباط زن و مرد، سکس، اندام‌های جنسی‌و
نیز ملال و تکرار و کلیشه در امر روزمره. پیش‌تر او به همراه الهه
سروش‌نیا، نویسنده و مترجم و فعال اجتماعی و فرهنگی، و نیز نیما
صفار، نویسنده و شاعر و فعال حقوق حیوانات، به بهانه برگزاری جلسات
کتابخوانی در پاتوق کتابخوانی گرگان، که البته به اتهام اقدام
علیه امنیت ملی تعبیر شد، به زندان و جریمه نقدی محکوم شده بودند.
آقای گیلاسیان ترمز فکرش را نمی‌کشد و آزادش می‌گذارد که بازیگوش
باشد و به کنج و پسله‌های پنهان و ممنوع سر بکشد و حتی در توالت و
دستشویی در هنگام عمل دفع سروکله‌اش پیدا شود. کتاب چنان خوانده
میشود که انگار همین الان در حال نوشته‌شدن، در حال شدن است، با
زبانی روان و گاه روایتی که به داستان تنه می‌زند. گاهی نیز بین
ناداستان و شعر می‌رود و می‌آید و دم دست‌بودن تفکر و از دسترس
گریختن تعاریف و مفاهیم ثابت‌پنداشته را آشکار میکند. از دیگر
کتاب‌های روزبه گیلاسیان از جمله فلسفه در خیابان، از انتشارات
روزبهان است.
روزبه گیلاسیان هم از بچه‌های گرگان است و چند
سال پیش‌تر به همراه الهه سروش‌نیا، نویسنده و مترجم و فعال
اجتماعی و فرهنگی، و نیز نیما صفار، نویسنده و شاعر و فعال حقوق
حیوانات، به بهانه جلسات پاتوق کتابخوانی گرگان، که البته به
اتهام اقدام علیه امنیت ملی تعبیر شد، به زندان و جریمه نقدی محکوم
شد.
کتاب‌های جونی بی‌جونز آثار هم به ترجمه امیرمهدی حقیقت
در نشر ماهی و هم به ترجمه آتوسا صالحی و مژگان کلهر در نشر افق به
بازار کتاب آمده است
«جونی بی جونز» و وراجی‌های زیاد
پس
حق کتاب‌های شوخ و شنگ و شیرین چه میشود؟ هر پیشنهادی برای خواندن
از این دست، بدون آثاری از این دسته ناتمام است.
اگر به
دنبال کتابی می‌گردید که با فرزند خردسال یا خواهر و یا برادر
کوچک‌تر یا نوه‌تان و یا حتی خودتان به تنهایی بخوانید و بخندید و
حال‌تان خوش شود، داستان‌های «جونی بی جونز» را در دست بگیرید.
کتاب‌های جونی بی جونز داستان ماجراها و ماجراجویی‌های دختر
کوچولوی (شش-هفت ساله) کنجکاو و با نمک و حاضر جوابی است که
می‌خواهد سر از کار همه‌کس و همه‌چیز در آورد و هیچ حرفی هم توی
دهانش بند نمیشود.
بهتر که نام برخی از داستان‌هایش را
این‌جا بیاورم تا با این دخترک و جهانش و ماجراهایش بیش‌تر آشنا
بشوید: جونی بی‌جونز و وراجی‌های زیادی، جونی بی‌جونز و چند تا
فضولی قایمکی یواشکی، جونی بی جونز و مشکل شاخ‌دار. نویسنده این
داستان‌ها در بیش از بیست جلد، باربارا لین پارک آمریکایی است. این
آثار هم به ترجمه امیرمهدی حقیقت در نشر ماهی و هم به ترجمه آتوسا
صالحی و مژگان کلهر در نشر افق به بازار کتاب آمده است و هر دو
ترجمه بارها تجدید چاپ شده‌اند.
bbc
________________________________________________________
توجه کنید . نوشتن یک ایمیل واقعی الزامی است . درغیر این صورت پیام
دریافت نمیشود.
|
